Ο Πόνος είναι ένα «δώρο» που δεν το θέλει κανένας!
Η λέξη «πόνος» προέρχεται ετυμολογικά από το ομηρικό ρήμα «πένομαι» που σημαίνει «μοχθώ», ενώ παρουσιάζει στενή ετυμολογική συγγένεια με τη λατινική λέξη «poena» που αντιστοιχεί στη ελληνική λέξη «ποινή». Σύμφωνα με την IASP (1979), ο όρος «πόνος», συνδέθηκε άμεσα με την έννοια της νόσου και του τραύματος για πρώτη φορά στην εποχή του Ιπποκράτη, αποκτώντας πλέον καθαρά νοσολογικό περιεχόμενο.
Αν και η έννοια του πόνου είναι γνωστή στον καθένα, εν τούτοις, το τι ακριβώς είναι πόνος είναι δύσκολο να καθορισθεί κι αυτό γιατί ο πόνος αποτελεί ουσιαστικά μία προσωπική εμπειρία.
Σύμφωνα με τον ορισμό που καθιέρωσε η IASP (International Association for the Study of Pain) το 1979, πόνος είναι μία δυσάρεστη αισθητική και συγκινησιακή εμπειρία που έχει σχέση με πραγματική ή δυνητική καταστροφή ιστών ή που περιγράφεται σαν τέτοια. Πρόκειται για υποκειμενικό αίσθημα το οποίο μαθαίνει κανείς βάσει των προσωπικών του εμπειριών από νωρίς στην ζωή.
Ο τρόπος αντίληψης και αντιμετώπισής του πόνου, μεταβάλλεται στο χρόνο και θεμελιώνεται σε πολιτισμικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Παράλληλα με την έρευνα στη βιολογία και νευροβιολογία του πόνου, εξελίχθηκε και η έρευνα σχετικά με τους πολιτισμικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες που επηρεάζουν την έκφραση του πόνου, τις συμπεριφορές σαν αντίδραση, την αναζήτηση ιατρικής φροντίδας, καθώς και την υποδεκτικότητα και πίστη προς τη θεραπεία.
Η υποκειμενικότητα αλλά και ο πολυδιάστατος χαρακτήρας του πόνου δυσχεραίνει την πλήρη περιγραφή των παραγόντων που τον προκαλούν, η οποία εξαρτάται από την αντίληψη και την εκφραστικότητα του ίδιου του ασθενούς. Η εκάστοτε αντίδραση του πάσχοντος στον πόνο καθορίζεται και διαμορφώνεται από ποικίλους βιοψυχοκοινωνικούς παράγοντες, η προσωπικότητα του αρρώστου (ναρκισσιστική, σαδομαζοχιστική), τα προηγούμενα βιώματα πόνου, οι συμπεριφορές του, οι πολιτιστικοί παράγοντες, οι συνθήκες ζωής του κλπ. Επιπλέον, σημαντικό ρόλο παίζουν και οι προηγούμενες επώδυνες εμπειρίες που βίωσε ο ίδιος ή φιλικά και συγγενικά του πρόσωπα, το άμεσο περιβάλλον και η στάση που έχει ήδη οικοδομηθεί έναντι του πόνου, της ασθένειας και των αξιών της ζωής.
Ωστόσο, ο πόνος μπορεί να οφείλεται μόνο σε ψυχική ή συναισθηματική διαταραχή. Μάλιστα ο ψυχογενής πόνος μπορεί να κάνει το άτομο να υποφέρει το ίδιο, όπως ο οργανικός πόνος. Παράδειγμα, ο συσφυκτικός πόνος στο στήθος των γονέων που τους εγκατέλειψε το παιδί τους ή το παιδί που αιτιάται προκάρδια άλγη μετά το θάνατο του πατέρα του από ανακοπή. Ακόμη, διάφορα νοσήματα, όπως η στηθαγχική κρίση, εκλύονται και εξαρτώνται από την ψυχική κατάσταση του ασθενούς. Γενικά η ένταση του πόνου επηρεάζεται δραματικά από τη συναισθηματική κατάσταση. Το άγχος και ο φόβος επιτείνουν τον πόνο, ενώ η συναισθηματική αποφόρτιση ελαττώνει το άγχος και την ένταση του πόνου. Συμπερασματικά, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι σύμφωνα με τις κλασικές αντιλήψεις ο πόνος οφείλεται σε οργανικά αίτια ή σε ψυχικά αίτια όπως η κατάθλιψη, η σωματοποίηση και η ψύχωση.
Μελέτες σχετικές με την αντίληψη του πόνου.
Μελέτες σχετικά με την αντιμετώπιση του πόνου σε εθνότητες στις Ηνωμένες Πολιτείες Τον 19ο αιώνα, επικρατούσε η ιδέα πως οι φυλετικές ομάδες διαφοροποιούνταν ως προς την φυσιολογική αντίληψη του πόνου, με τις γυναίκες, τους λευκούς και τους πλούσιους να φαίνονται περισσότερο ευαίσθητοι, ενώ οι Αφροαμερικανοί, οι εγκληματίες και οι ιθαγενείς αντιμετωπίζονταν ουσιαστικά σαν απροσπέλαστοι στο τραύμα και τον πόνο.
Στο τμήμα Επειγόντων, οι Αφροαμερικανοί με κατάγματα άκρων και με ανάλογη εκφορά άλγους, σε σχέση με λευκούς ασθενείς, είχαν λιγότερες πιθανότητες να λάβουν αναλγητική αγωγή και ενώ είχαν ρυθμιστεί τα λοιπά του τραύματος.
Ασιάτες ασθενείς έλαβαν 24% λιγότερα αναλγητικά μετεγχειρητικά και είχαν μειωμένη μέση κατανάλωση πεθιδίνης, συγκρινόμενοι με Ευρωπαίους ασθενείς. Ασιάτες και Καυκάσιοι είχαν παρόμοια κατανάλωση οπιοειδών σε ρυθμιζόμενη από τον ασθενή αναλγησία, για μετεγχειρητικό πόνο.
Όλες αυτές οι μελέτες είναι αναδρομικές και περιλαμβάνουν πολύ μικρό αριθμό ασθενών. Οι διαφορές που καταγράφονται μπορεί να οφείλονται σε διαφορές στην εμπειρία του πόνου, στη συμπεριφορά του πόνου ή στην αντίληψη του προσωπικού για τον πόνο του ασθενή και επομένως και στην αντιμετώπισή του. Η κάθε τέτοια αντίληψη στηρίζεται σε μύθους, προκαταλήψεις ή διακρίσεις και σχετίζεται τόσο με την καταγωγή όσο και με τη φυλή.
Ο Faucett et al. βρήκαν πως οι Ευρωπαίοι αναφέρουν λιγότερο σοβαρό μετεγχειρητικό πόνο από τους μαύρους Αμερικανούς ή τους προερχόμενους από τη Λατινική Αμερική. Ο Jordan et al. δεν βρήκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ Αφροαμερικανών και Καυκασιανών γυναικών με αρθρίτιδα στην ένταση του πόνου και στην αρνητική επίδρασή του. Ωστόσο οι Αφροαμερικανίδες ήταν λιγότερο δραστήριες και έβρισκαν τεχνικές όπως την προσευχή, την απόσπαση της προσοχής ή την ελπίδα για να μειώνουν τον πόνο τους, ενώ οι Καυκάσιες εφάρμοζαν τεχνικές με στόχο την αγνόηση του πόνου.
Ο Beecher, έδειξε την επίδραση του να προσδιορίζει κανείς μια κατάσταση εννοιολογικά ή ακόμα και ονομαστικά στην ένταση της επώδυνης εμπειρίας από την κατάσταση αυτή και στην εμφάνιση συμπεριφορών πόνου και δυστυχίας.
Μεταξύ στρατιωτών και χειρουργημένων ασθενών με αντίστοιχα τραύματα, η ποσότητα των οπιοειδών αναλγητικών που ζητήθηκε ήταν μικρότερη στους στρατιώτες. Καθώς ο τραυματισμός ήταν για τους στρατιώτες εισιτήριο απομάκρυνσης απ` το πεδίο της μάχης, έδωσαν άλλη ονομασία και άλλη εννοιολογική διάσταση στα αισθητικά ερεθίσματα που δέχονταν από τα τραύματά τους, σε σχέση με τους χειρουργημένους και έτσι υπέφεραν πολύ λιγότερο. Τα ευρήματα αυτά, προήγαγαν την ιδέα ότι η προσπάθεια διαμόρφωσης συμπεριφορών έναντι του πόνου μέσω εκπαίδευσης και ανάδρομης τροφοδότησης (αναμόρφωσης της συμπεριφοράς με βάση τα αναμενόμενα αποτελέσματα), μπορεί να οδηγήσει στην ανακούφιση απ` τον πόνο.
Με την είσοδο του 21ου αιώνα, ο πόνος θεωρείται αρνητική κατάσταση προς αποφυγή και αναίρεση με κάθε κόστος. 100 δις $ ξοδεύονται στις ΗΠΑ το χρόνο στον τομέα της αντιμετώπισής του. Περισσότερα από 4 δις $ ξοδεύονται για αναλγητικά κατά της κεφαλαλγίας χωρίς ιατρική συνταγή. Με βάση λοιπόν την πολυδιάστατη έννοια του πόνου και εφόσον οι πολιτισμικές/κοινωνιολογικές επιρροές είναι δεδομένες, η έρευνα επικεντρώνεται στη συμμετοχή των ψυχολογικών παραγόντων στην αιτιολόγηση και αντιμετώπιση του πόνου με πολλές μελέτες.
Βιβλιογραφία:
-Βασιλάκος Δ. (2008). Ο πόνος και η Αντιμετώπιση του
-DiMatteo, R.M.Martin, R.L. (2006) Εισαγωγή στην Ψυχολογία της Υγείας
-Guyton and Hall. (2004). Εγχειρίδιο ιατρικής φυσιολογίας
-Expain Pain, David Butler
-Ψυχοκοινωνικές και πολιτισμικές όψεις του πόνου, θέματα φύλου και ταυτότητας στον πόνο, Βασιλική Τσιρτσιρίδου, Γεωργία Βασιλοπούλου
– Astley, A. (1990). A history of pain. Nursing 4
– Billings, A. (1994). Neuropathetic pain. Journal of palliative care
– Crinella, F. (1994). Brain mechanisms. New York academy of science .
– Ernst, S. B. (1997). A randomized controlled trial of intravenous clodrinate in patients with metastatic bone desease and pain. Journal of pain and symptom management.
-AGS (2002). Panel on Chronic Pain in Older Persons. The management of chronic pain in older persons.
-Bennett PM, Meulders A, Baeyens F, Vlaeyen JW. (2015). Words putting pain in motion: the generalization of pain – related fear within an artificial stimulus category.
-Boersma K, Linton SJ. (2006). Psychological processes underlying the development of a chronic pain problem: a prospective study of the relationship between profiles of psychological variables in the fear-avoidance model and disability
-Cherkas LF, Aviv A, Valdes AM, et al. (2006). The effects of social status on biological aging as measured by white-blood-cell telomere length.
-Cleland J, Fritz J, Childs J. (2008). Psychometric properties of the fear-avoidance beliefs questionnaire and Tampa Scale of Kinesiophobia in patients with neck pain.
-Cook AJ, Brawer PA, Vowles KE. (2006). The fear avoidance model of chronic pain: validation and age analysis using structural equation modeling.
-Crombez G, Eccleston C, Van Damme S, Vlaeyen JW, Karoly P. (2012). Fear- avoidance model of chronic pain: The nextgeneration
-Eccleston C., Palermo TM, Williams AC, Lewandowski Holley A., Morley S., Fisher E., Law E. (2014). Psychological therapies for the management of chronic and recurrent pain in children and adolescents.
-Edwards RR, Fillingim RB, Ness TJ. (2003). Age-related difference in endogenous pain modulation: a comparison of diffuse noxious inhibitory controls in healthy older and younger adults
-Flor H. & Hermann C. (2004). Biopsychosocial models of pain.
-Fordyce, W., Shelton, J. & Dundore, D. (1982). The modification of avoidance learning in pain behaviors. Journal of Behavioural Medicine
-Gignac M, Davis A, Hawker G, et al. (2006). “What do you expect? You’re just getting older”: a comparison of perceived osteoarthritis- related and aging-related health experiences in middle- and older-age adults
-Institute of Medicine (US) (2011). Committee on Advancing Pain Research, Care, and Education. Relieving pain in America: a blueprint for transforming prevention, care, education, and research. National Academies Press (US).
-Leidig S., Glomp I. (2006). Γιατί φοβόμαστε, Μετάφραση Αντωνοπούλου Μαριάννα, Σταινερ Ίρμχλιλντ.
-Moriarty O, McGuire BE, Finn DP. (2011). The effect of pain on cognitive function: a review of clinical and preclinical research
-Moseley GL. & Butler DS. (2015). Fifteen years of explaining pain: The past, present, and future. Journal of Pain
-Neito R, Miro J, Huguet A. (2009). The fear-avoidance model in whiplash injuries.
-Roelofs J, et al. (2007). Fear of movement and (re)injury in chronic musculoskeletal pain: Evidence for an invariant two-factor model of the Tampa Scale for Kinesiophobia across pain diagnoses and Dutch, Swedish, and Canadian samples.
-Rush AJ, Polatin P, Gatchel RJ. (2000). Depression and chronic low back pain: establishing priorities in treatment
-Vlaeyen JW, Linton SJ. (2012). Fear – avoidance model of chronic musculoskeletal pain: 12 years on.
-Volders S, Boddez Y, De Peuter S, Meulders A,Vlaeyen JW. (2015). Avoidance behavior in chronic pain research:A cold case revisited
-WHO (ΠΟΥ) (1995). Lexicon of alcohol and drug terms, Γενεύη.
Γκέλσης Ιωάννης, Φυσικοθεραπευτής, ΟΜΤ, Επιστημονικός Συνεργάτης ΑΠΘ.
