Η Γνωσιακή Θεραπεία αναπτύχθηκε αρχικά για τη θεραπεία της κατάθλιψης, αλλά στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε εκτενώς στην επίλυση προβλημάτων, καθώς και στην τροποποίηση δυσλειτουργικών σκέψεων όπως πχ η Κινησιοφοβία (φοβάμαι να σκύψω γιατί θα πονέσω στη μέση μου).
Οι βασικές αρχές και τα συστατικά της είναι:
· Η αναδόμηση του ατόμου και των προβλημάτων του σε γνωσιακό επίπεδο (το άτομο κατανοεί).
· Απαιτεί διεπιστημονική συνεργασία (φυσικοθεραπευτής, ιατρός, ψυχολόγος, διατροφολόγος κ.α)
· Δίνει έμφαση στη συνεργασία και στην ενεργό συμμετοχή του ασθενή.
· Προσανατολίζεται σε συγκεκριμένους στόχους και εστιάζει σε συγκεκριμένα προβλήματα.
· Δίνει έμφαση στο παρόν και στα τρέχοντα προβλήματα.
· Αποτελεί εκπαιδευτική διαδικασία που έχει ως στόχο να διδάξει τον ασθενή να είναι ο ίδιος θεραπευτής του εαυτού του, και δίνει έμφαση στην πρόληψη υποτροπής.
· Αποτελεί θεραπευτική διαδικασία περιορισμένου χρόνου.
· Στηρίζεται σε δομημένες συνεδρίες.
·Διδάσκει τον ασθενή να αναγνωρίζει, να αξιολογεί και να αντιδρά στις δυσλειτουργικές σκέψεις και πεποιθήσεις.
· Χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές για την τροποποίηση της σκέψης, διάθεσης και συμπεριφοράς.
Η Συμπεριφορική Θεραπεία στηρίζεται στην αρχή ότι η συμπεριφορά μαθαίνεται (αντί του να κληρονομείται) και, επομένως, όπως κανείς μαθαίνει την προβληματική συμπεριφορά, έτσι μπορεί να μάθει και την επιθυμητή.
Ο καθορισμός εφικτών στόχων είναι σημαντικός παράγοντας για την επιτυχή έκβαση του θεραπευτικού πλάνου. Οι στόχοι θα πρέπει να είναι: συγκεκριμένοι, μετρήσιμοι, εφικτοί και ρεαλιστικοί (οι μη ρεαλιστικοί στόχοι οδηγούν τον ασθενή σε υποεκτίμηση των αλλαγών που έχουν επιτευχθεί και σε αρνητικά αισθήματα για τον εαυτό του και την προσπάθειά του).
Για την επιτυχή έκβαση της στοχοθεσίας έχουν αναγνωρισθεί τα παρακάτω βήματα:
· αναγνώριση του προβλήματος, άρα της ανάγκης για αλλαγή,
· προσπάθεια επίτευξης του στόχου και παρακολούθηση της εξέλιξης,
· (αυτο)επιβράβευση για την εκπλήρωση του στόχου.
Η αξία των Σωκρατικών ερωτήσεων είναι μέρος της αξιολόγησης, επαναξιολόγησης και αυτοαξιολόγησης του ασθενούς και στηρίζονται στην αρχή «Εσύ ξέρεις, εσύ μου λες».
Ο ερωτών είναι φιλικός (δεν χρησιμοποιεί αντιπαράθεση ή κριτική), προτείνει διερευνητικά και χρησιμοποιεί την υπόθεση. Ο ερωτώμενος εκφράζει τις δικές του απόψεις, οδηγείται σε συμπεράσματα που πιστεύει και με τον τρόπο αυτόν προλαμβάνεται η «αντίσταση» από μέρους του.
Ο φυσικοθεραπευτής χρησιμοποιεί τις Σωκρατικές ερωτήσεις εκφράζοντας «περιέργεια» (δεν γνωρίζει τις εμπειρίες και τη γνώμη του ασθενούς και θέλει να τις μάθει), δείχνει ότι κατανοεί την κατάσταση του ασθενούς, «μεταφράζει» τα λεγόμενά του, ρωτά για τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα μιας κατάστασης ή συμπεριφοράς, δίνει την πληροφορία με σεβασμό στον ασθενή, είναι υπομονετικός και παραμένει εστιασμένος στον στόχο του.
Ουσιαστικά, ρωτά με τέτοιον τρόπο, ώστε να οδηγήσει τον ασθενή να φέρει στις δικές του ιδέες.
Πιθανές ερωτήσεις «Σωκρατικού Τύπου» είναι οι παρακάτω:
- Τι θα έκανες σχετικά με …;
- Τι θα έκανες αν συνέβαινε το…
- Θα έκανες κάτι διαφορετικό αν ξανασυνέβαινε να …;
- Τι σκέφτεσαι να κάνεις με …;
- Τι νομίζεις ότι χρειάζεσαι για να …;
- Τι άλλο θα σε βοηθούσε να …;
- Τι τελικά έμαθες από …;
- Πώς σου φαίνεται να …;
- Έχεις σκεφτεί να …;
- Αναρωτιέμαι πώς θα τα πήγαινες αν …;
- Μπορείς να εξηγήσεις για ποιον λόγο …;
- Τι εννοείς με το …;
- Ποια είναι τα πλεονεκτήματα/μειονεκτήματα του να …;
Η ανάπτυξη θετικών σκέψεων είναι καθοριστικές, φαίνεται ότι όσο πιο συχνά «προλαμβάνει» κανείς την αρνητική σκέψη, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει, όταν εμφανισθεί η σκέψη στην πράξη, να είναι προετοιμασμένος να την αντιμετωπίσει και να μην οδηγηθεί σε προβληματική συμπεριφορά. Η διαδικασία των «αρνητικών – θετικών σκέψεων» χρειάζεται καθημερινή πρακτική και, στα αρχικά στάδια εφαρμογής της μεθόδου, συνεχή εγρήγορση στο να δημιουργεί κανείς θετικές σκέψεις.
Με βάση την κατανόηση των ιδιαίτερων προβλημάτων του κάθε ασθενούς, θεραπευτής και θεραπευόμενος θα δουλέψουν μαζί για τον προσδιορισμό των στόχων και θα συμφωνήσουν σε ένα θεραπευτικό πλάνο. Η θεραπεία επικεντρώνεται στο να βοηθηθεί ο ασθενής να ανακαλύψει λύσεις στα προβλήματα του, λύσεις που θα του είναι χρήσιμες για να έχει την ικανότητα να αυτοθεραπεύεται αλλά πρωτίστως να προλαμβάνει!
Η φυσικοθεραπεία είναι πολλά περισσότερα από ρεύμα, υπέρηχος, διαθερμία, μάλαξη!
Είμαστε στην διάθεση σας για να συζητήσουμε το πρόβλημα αλλά και τους προβληματισμούς σας.
Γκέλσης Ιωάννης,Φυσικοθεραπευτής,OMT,Acup.Sp.
Βιβλιογραφία:
D’Onofrio, G., Bernstein, E., & Rollnick, S. (1996). Motivating patients for change: a brief strategy for negotiation.
Boston, MA: Jones and Barlett. Emmons, K. M., & Rollnick, S. (2001). Motivational interviewing in health care settings. Opportunities and limitations.
Miller, W. R., & Rollnick, S. (1991). Motivational Interviewing: Preparing People to Change Addictive Behaviors.
Rollnick, S., Kinnersley, P., & Stott, N. (1993). Methods of helping patients with behaviour change. BMJ
Μαλικιώση-Λοΐζου, Μ. (1997). Συμβουλευτική Ψυχολογία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
