«Ανέκαθεν, τα παιδιά δεν ήθελαν να μελετάνε. Θα προτιμούσαν να παίζουν, και αν ενδιαφέρεστε πραγματικά γι’ αυτά, θα τα αφήσετε να μάθουν, ενώ θα παίζουν». Carl Orff
Το παιδί έχει ανάγκη το παιχνίδι και την ευχάριστη ενασχόληση, παρουσιάζει μεγάλη δεκτικότητα και ικανότητα αφομοίωσης βιωμάτων που αφορούν την κίνηση, τους ήχους, τα χρώματα, τους ρυθμούς και τα αισθητηριακά ερεθίσματα.
Όλα τα παιδιά έχουν τον ρυθμό μέσα τους. Αρκεί να ακούσουν μουσική και αμέσως λικνίζονται με τον ρυθμό. Τι συμβαίνει όμως και αργότερα χάνουν αυτόν τον ρυθμό; Δυστυχώς, η απάντηση είναι ότι το άγχος της κοινωνίας μεταφέρεται και στα μικρά παιδιά με αποτέλεσμα να κλείνονται στον εαυτό τους, να σφίγγονται για να αντιμετωπίσουν τις εχθρικές γι’ αυτά καταστάσεις. Πολύ εύκολα αν καταφέρουν να νιώσουν ελεύθερα και χωρίς αναστολές θα απελευθερωθούν και θα βρουν πάλι τον ρυθμό που από τη φύση τους έχουν μέσα τους. Το πολύ εύκολα βέβαια, εξαρτάται με το πόσο πολύ έχουν κλειστεί…
Η αισθητηριακή αγωγή στα νήπια δεν είναι διδακτικό αντικείμενο. ∆εν απαρτίζεται από διδακτέα ύλη που µπορεί να ολοκληρωθεί σε ένα ή δύο εξάμηνα, και τα δεδομένα της δεν έχουν καμία σχέση µε το ποσοστό των υλικών αγαθών που κατέχει ένα παιδί. Από τη στιγμή που το νήπιο αρχίζει να διακρίνει χρώματα, σχήματα, ν’ ακούει ήχους και ρυθμούς από κάθε είδους πηγή, η αισθητηριακή καλλιέργεια έχει ξεκινήσει. Η ίδια η φύση είναι εκείνη που του προσφέρει, άτυπα, τα πρώτα µαθήµατα. Στη συνέχεια, στην πορεία αλλά και σε όλη του τη ζωή, θα δέχεται τα µαθήµατα αυτά, αδιάκοπα θα αναβαθμίζεται και θα οδεύει προς την αισθητηριακή ολοκλήρωση.
Η κίνηση είναι μορφή µη λεκτικής επικοινωνίας. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το παιδί της πρώτης σχολικής περιόδου που συχνά αδυνατεί να εκφράσει µε λόγια τα συναισθήματα του ( Orff, 1955). Είναι η πρώτη μορφή εξερεύνησης και επικοινωνίας του ατόμου µε τον χώρο που το περιβάλλει. Μέσα από τις κινητικές δραστηριότητες αποκτάμε συνείδηση του σώματος (σωµατογνωσία) και αντίληψη της σχέσης του σώματος και της κίνησης στο χώρο / χρόνο (κιναίσθηση).
Τα παιδιά κινούνται διαρκώς, έχουν απίστευτη ενεργητικότητα και αν δεν τα βοηθήσουμε μέσα από δραστηριότητες να διοχετεύσουν την ενέργειά τους σε επικοδοµητικές ασχολίες (έµµεση µάθηση μέσα από το παιχνίδι), τότε αυτή πολύ πιθανόν να διοχετευθεί σε επιθετικότητα.
Η Μουσικοκινητική Αγωγή βοηθάει τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν τα διάφορα µέλη του σώματός τους και τους τρόπους µε τους οποίους αυτά µπορούν να κινηθούν, να συντονιστούν με τον ρυθμό της μουσικής. Τα παρακινεί να αναπτύξουν βασικές δεξιότητες όπως είναι η μετακίνηση, αναπήδηση, στάση, λεπτή και αδρή κινητικότητα, χειρισμός αντικειμένων μέσα από ερεθίσματα κινητικά, ακουστικά, οπτικά και απτικά και ενισχύει την αποτελεσματικότητα τους.
Με τον τρόπο αυτό καθοδηγούνται στη µάθηση μέσω της ακοής και την παραγωγή της συντονισμένης κίνησης, την παρατηρητικότητα, την συγκέντρωση, την ετοιμότητα, τη φαντασία, την πρωτοβουλία, την συνεργασία, την ικανότητα για λήψη και εκτέλεση αποφάσεων, την ακουστική µνήµη, τον προγραµµατισµό ενός σχεδίου.
Η ύπαρξη «τραγουδιστών παραδοσιακών παιχνιδιών» (περνά – περνά η μέλισσα, γύρω – γύρω όλοι κλπ.) σε παγκόσμια κλίμακα, αποδεικνύει ότι η μουσικοκινητική αγωγή δεν έπαψε ποτέ να λειτουργεί ως μέσον αγωγής. Αυτό πάντα το είχε στα χέρια της η κοινωνία και η γειτονιά και τη δεδομένη στιγμή είναι πιο σύγχρονο από ποτέ γιατί είναι βασισμένα στα πράγματα που τα παιδιά επιθυμούν να κάνουν: τραγούδι, κίνηση, χορός και παλαμάκια.
«Ηχηρές» κινήσεις – ασκήσεις που παράγονται στο σώμα, πιο συγκεκριμένα:
- Χτυπήματα ποδιού µε το πέλμα: Είναι το χτύπημα του ποδιού κοντά στο άλλο µε έμφαση.
- Χτυπήματα στους µηρούς: Τα χτυπήματα γίνονται στους µηρούς κοντά στα γόνατα, µε ίσιες παλάμες, είτε σε όρθια είτε σε καθιστή θέση. Σημαντικό είναι να είναι χαλαρό το σώμα.
- Παλαμάκια: Το σώμα πρέπει να είναι χαλαρό και ίσιο. Το ένα χέρι παίρνει τη θέση πιάτου και το άλλο χτυπά µε τεντωμένα δάχτυλα.
- Χτυπήματα δαχτύλων: Τρίψιμο του αντίχειρα µε τον μέσο.
Μιμητικές ασκήσεις:
- ∆έντρο: κουνώ το σώμα µου τεντωμένο µε τα χέρια στην ανάταση.
- Πάπια : περπατώ στα γόνατα µε τα χέρια αριστερά στο πλάι κουνώντας το σώμα τους αριστερά-δεξιά.
- Αλογάκι: χοροπηδώ.
- Καμπάνα : κουνώ το κορμί µου από την διάσταση δεξιά και αριστερά.
- Κούκλα: περπατώ µε τεντωμένο το κορμί και τα χέρια τεντωμένα κάτω.
- Πουλί: χέρια στην έκταση και τρέχω στο χώρο.
- Τραπεζάκια: πιανόμαστε δυο-δυο από τους ώμους και σκύβουμε.
- Πριόνια: σε ζευγάρια στεκόμαστε αντικριστά κρατώντας ένα σχοινί , τραβάει πρώτα ο ένας και µετά ο άλλος.
- Μπαλόνια: καθόμαστε σε κύκλο, κάνουμε ένα βήμα πίσω και ανοίγουμε όσο μπορούμε το κύκλο (το μπαλόνι φουσκώνει). Με το σύνθημα κάνουμε ένα βήμα προς τα εμπρός (το μπαλόνι ξεφουσκώνει).
Πώς συνδυάζουμε όλα τα παραπάνω;
Φτιάχνοντας μικρές ιστορίες…
Για παράδειγμα: Βάζουμε στο πάτωμα ένα σκοινί και λέμε προς τα παιδιά πως αυτός είναι ο δρόμος, ρωτάμε τα παιδιά, τί θα δούμε τώρα στο δρόμο;
Τα παιδιά απαντούν π.χ. ένα άλογο και το μιμούνται με κίνηση συνδυάζοντας ήχο και ρυθμό ή δείχνουμε εμείς και ακολουθούν.
Στην συνέχεια ξαναρωτάμε, τι θα δούμε τώρα στο δρόμο; Και ούτω καθεξής με όποιον συνδυασμό επιθυμούμε!
Η παραπάνω άσκηση αρέσει πολύ στα παιδιά όλων των ηλικιών, όλων των δυνατοτήτων με ή χωρίς αναπηρίες γιατί αυτά αποφασίζουν για τον ρυθμό που θα κινηθούν, αυτοσχεδιάζοντας και αντιδρώντας ελεύθερα σύμφωνα µε την κινητική τους δυνατότητα και έκφραση!
Σε προηγούμενο κείμενο είχαμε αναφέρει πως : «Είναι δύσκολο και ανούσιο τις περισσότερες φορές, τα παιδιά προσχολικής ηλικίας να ολοκληρώσουν ένα πρόγραμμα άσκησης με πολλές επαναλήψεις και set, ιδίως στο περιβάλλον του σπιτιού και κάτω από τις συνθήκες που βιώνουμε την συγκεκριμένη στιγμή» και η πρόταση μας ήταν ένα παιχνίδι “SURVIVOR HOME EDITION” που περιείχε προσαρμοσμένες δοκιμασίες στις δυνατότητες του κάθε παιδιού.
Αν έχετε απορίες – ερωτήσεις ή θέλετε να ενταχθείτε σε κάποιο απο τα εξατομικευμένα προγράμματα του Φυσικοθεραπευτηρίου “Kinesiotherapy” που προσαρμόζονται συνεχώς στις δικές σας ανάγκες, επικοινωνήστε μαζί μας.
Βιβλιογραφία
- ΑΝ∆ΡΟΥΤΣΟΣ, Π.Π. (1995), Μέθοδοι ∆ιδασκαλίας Της Μουσικής: Παρουσίαση Και Κριτική Θεώρηση Των Μεθόδων Orff Και Dalcroze, Edition Orpheus Σ. & Μ. Νικολαΐδης ΟΕ, Αθήνα.
- Μπακιρτζής, Κ., (2000), Βιωµατική εµπειρία και κίνητρα µάθησης, Παιδαγωγική Επιθεώρηση, τ.30.
- Μπακιρτζής, Κ., (2002), Επικοινωνία και Αγωγή.Αθήνα : Gutenberg.
- ΤΣΑΦΤΑΡΙ∆ΗΣ, Ν. (1997),Μουσική ,Κίνηση, Λόγος-Η Στοιχειδοµική µουσική στο παιδαγωγικό έργο Orff. Νήσος, Αθήνα
- Αρζιμάνογλου-Μαντζαρλή, Λ. (2006). Η Ρυθμική Dalcroze μέσα από τα Μάτια της Λίλης. Αθήνα: Εκδότης Σπύρος Μαντζαρλής.
- Δρίτσας, Θ. (2004). Η μουσική ως φάρμακο. Στο:Μουσική και Θεραπεία, Καθημερινή Επτά Μέρες (τεύχος: 1 Φεβρουαρίου 2004).
- Dutoit, C. L. (1980). Music Movement Therapy. London: The Dalcroze Society.
- Kessler-Κακουλίδη, L. (2006). Η Μουσικοθεραπευτική Ιδιότητα της Ρυθμικής Dalcroze και η Πρακτική Εφαρμογή της σε Παιδιά με Νοητική Υστέρηση και Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή (Αυτισμός). Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
- Seitz, J. A. (2005). Dalcroze, the body, movement and musicality. Psychology of Music
- Calvin-Campbell Karole (1998) ,Supporting the Development of the Whole Child through Orff Schulwerk,
∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- http://www.mmb.org.gr (Βιβλιοθήκη Μεγάρου Μουσικής Αθηνών-Λίλιαν Βουδούρη)
- http://www.isme.org (International Society of Music Education)
- http:/www.menc.org (The National Association for Music Education )
- http:/www.aosa.org (American Orff-Schulwerk Association)
Γκέλσης ΙωάννηςΦυσικοθεραπευτής, ΟΜΤ Επιστημονικά Υπεύθυνος Φυσικοθεραπευτήριου “Kinesiotherapy” Επιστημονικός Συνεργάτης Α.Π.Θ. – Α’ Παιδιατρική Κλινική Ιπποκράτειο Γ.Ν.Θ. τ. Συνεργάτης Ιατρικού Διαβαλκανικού Κέντρου Θεσσαλονίκης.
Γκέλσης Ιωάννης – Φυσικοθεραπευτήριο “Kinesiotherapy” – Ωραιόκαστρο – Θεσσαλονικη
