Πόνος και Τρίτη ηλικία.
Ο επίμονος πόνος, δηλαδή ο πόνος που διαρκεί περισσότερο από έξι μήνες παρουσιάζεται ως ένα πολύ κοινό πρόβλημα στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Ινστιτούτο Ιατρικής (ΗΠΑ), υπολογίστηκε ότι περισσότεροι από 116 εκατομμύρια Αμερικάνοι υποφέρουν από επίμονο πόνο (Institute of Medicine (US), 2011).
Οι επίμονες καταστάσεις πόνου είναι πολύ πιθανότερο να επηρεάζουν τους ηλικιωμένους σε σύγκριση με τους νεότερους ή τους μεσήλικες (Edwards et al., 2003). Οι ηλικιωμένοι με επίμονο πόνο εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά σωματικής αναπηρίας και ελάχιστες είναι οι φορές που καταφέρνουν να διατηρήσουν ένα ανεξάρτητο και λειτουργικά αποτελεσματικό τρόπο ζωής.
Σε ηλικιωμένους με υψηλότερα επίπεδα πόνου έχουν επίσης συνδεθεί με την γνωστική δυσλειτουργία, την αυξημένη ψυχολογική δυσχέρεια και το μεγαλύτερο κίνδυνο διάγνωσης άγχους ή διαταραχής διάθεσης (Moriarty et al.,2011· Gerrits et al., 2012).
Με όλο και περισσότερες ενδείξεις για τον αντίκτυπο του επίμονου πόνου στην ψυχολογική, κοινωνική λειτουργία καθώς και στην σωματική λειτουργικότητα, έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον για τη χρήση ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων για την διαχείριση του.
Ιστορικά, η αντιμετώπιση του πόνου στους ηλικιωμένους βασιζόταν σε ένα ιατρικό μοντέλο που αντιμετώπιζε τον πόνο ως ένα προειδοποιητικό σημάδι τραυματισμού ή βλάβης ιστών. Ωστόσο, με το πέρασμα του χρόνου όλο και περισσότεροι εμπειρογνώμονες του συστήματος υγείας έμεναν δυσαρεστημένοι με το ιατρικό μοντέλο διότι δεν εξηγούσε αρκετές παραμέτρους. Αρχικά, ο πόνος που αναφερόταν από τους ηλικιωμένους συχνά εμφάνιζε πολύ μικρή συσχέτιση με στοιχεία πάθησης του ιστού, οι θεραπείες που είχαν σχεδιαστεί είχαν ως στόχο να την εξαλείψουν ή να διορθώσουν τον τραυματισμό των ιστών και οι ψυχολογικοί- κοινωνικοί παράγοντες δεν συμπεριλαμβάνονταν στην θεραπεία.
Την τελευταία δεκαετία, το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο έχει χρησιμοποιηθεί ως μια χρήσιμη προσέγγιση για τον καλύτερο προσδιορισμό του πόνου στους ηλικιωμένους. Με βάση το μοντέλο, υποστηρίζεται ότι ο πόνος είναι μια πολύπλοκη εμπειρία που επηρεάζεται τόσο από το βιολογικό, ψυχολογικό και κοινωνικό πλαίσιο. Το σύστημα, επομένως, είναι δυναμικό και αλληλοσυνδεόμενο. Συνεπώς, οι παρεμβάσεις που στοχεύουν σε ένα πλαίσιο, μπορούν να επηρεάσουν και άλλα πλαίσια.
Ο πόνος επηρεάζει όχι μόνο τη ζωή του πάσχοντα αλλά και το οικογενειακό, εργασιακό και κοινωνικό του περιβάλλον. Από τα αρχαία χρόνια συνδέθηκε με την ηθική υπόσταση του ανθρώπου, καθώς επιδρά στις δημιουργικές δραστηριότητες της καθημερινής του ζωής αλλά και στη ψυχική του σφαίρα, λειτουργώντας ως καταλύτης στη διάθεσή του και τη συμπεριφορά του. Γι’ αυτό το λόγο, ανά τους καιρούς δόθηκαν διάφορες θρησκευτικές ερμηνείες για τον πόνο, οι οποίες με τη σειρά τους δημιούργησαν προλήψεις και δεισιδαιμονίες σχετικά με την προέλευσή του, την εξήγησή του και το ψυχικό του κόστος.
Παράλληλα με το σωματικό δυσάρεστο αίσθημα που συνοδεύει τον πόνο, υπάρχει πάντα και ένας δυσάρεστος συναισθηματικός τόνος που καθιστά το άτομο ανίκανο να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της καθημερινότητάς του. Ειδικότερα, ο χρόνιος πόνος συνήθως οδηγεί τον πάσχοντα στην απελπισία και την απόγνωση. Αυτή η παράταση της επίπονης κατάστασης προκαλεί έντονο άγχος και ακολούθως ψυχικές διαταραχές. Έτσι, το άτομο αισθάνεται πάντα την έντονη επιθυμία αναχαίτισης του πόνου, προκειμένου να μην επιδεινώσει τα δυσάρεστα συναισθήματα και να βελτιώσει ταυτόχρονα την ποιότητα της ζωής του. Σε επίπεδο κοινωνίας, ο χρόνιος πόνος δημιουργεί ένα βάρος με τη μορφή των ιατρικών εξόδων, των επιδομάτων ανικανότητας, της χαμένης παραγωγικότητας ενώ και ο ίδιος ασθενής μπορεί να αισθανθεί ιδιαίτερη απογοήτευση όταν ο πόνος του παραμένει παρά την εκτεταμένη και δαπανηρή ιατρική αντιμετώπιση του.
Καθώς τα συμπτώματα του πόνου επιμένουν όλο και πιο πολλές καταστάσεις μπορεί να προκαλέσουν άγχος και προσμονή πόνου, ενώ μπορεί να ακολουθήσει και η εμφάνιση κατάθλιψης και η εξάρτηση από τα φάρμακα ενισχύοντας έτσι το φαύλο κύκλο πόνου-τάσης. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο πάσχων ενδέχεται να τροποποιήσει τη συμπεριφορά του, προκειμένου να μειώσει τα επώδυνα συναισθήματα που τον συνοδεύουν. Αυτή του η τάση ενισχύεται και από την ύπαρξη έντονου φόβου, πολλές φορές αδικαιολόγητου, για κινήσεις που τυχόν επιδεινώνουν το αίσθημα του πόνου. Οι ψυχολογικές αυτές διαταραχές με τη σειρά τους μπορεί να προκαλέσουν φυσικές αλλαγές που επιφέρουν επιπλέον ελάττωση της φυσικής κατάστασης.
Βιβλιογραφία:
-Βασιλάκος Δ. (2008). Ο πόνος και η Αντιμετώπιση του
-DiMatteo, R.M.Martin, R.L. (2006) Εισαγωγή στην Ψυχολογία της Υγείας
-Guyton and Hall. (2004). Εγχειρίδιο ιατρικής φυσιολογίας
-Expain Pain, David Butler
-Ψυχοκοινωνικές και πολιτισμικές όψεις του πόνου, θέματα φύλου και ταυτότητας στον πόνο, Βασιλική Τσιρτσιρίδου, Γεωργία Βασιλοπούλου
– Astley, A. (1990). A history of pain. Nursing 4
– Billings, A. (1994). Neuropathetic pain. Journal of palliative care
– Crinella, F. (1994). Brain mechanisms. New York academy of science .
– Ernst, S. B. (1997). A randomized controlled trial of intravenous clodrinate in patients with metastatic bone desease and pain. Journal of pain and symptom management.
-AGS (2002). Panel on Chronic Pain in Older Persons. The management of chronic pain in older persons.
-Bennett PM, Meulders A, Baeyens F, Vlaeyen JW. (2015). Words putting pain in motion: the generalization of pain – related fear within an artificial stimulus category.
-Boersma K, Linton SJ. (2006). Psychological processes underlying the development of a chronic pain problem: a prospective study of the relationship between profiles of psychological variables in the fear-avoidance model and disability
-Cherkas LF, Aviv A, Valdes AM, et al. (2006). The effects of social status on biological aging as measured by white-blood-cell telomere length.
-Cleland J, Fritz J, Childs J. (2008). Psychometric properties of the fear-avoidance beliefs questionnaire and Tampa Scale of Kinesiophobia in patients with neck pain.
-Cook AJ, Brawer PA, Vowles KE. (2006). The fear avoidance model of chronic pain: validation and age analysis using structural equation modeling.
-Crombez G, Eccleston C, Van Damme S, Vlaeyen JW, Karoly P. (2012). Fear- avoidance model of chronic pain: The nextgeneration
-Eccleston C., Palermo TM, Williams AC, Lewandowski Holley A., Morley S., Fisher E., Law E. (2014). Psychological therapies for the management of chronic and recurrent pain in children and adolescents.
-Edwards RR, Fillingim RB, Ness TJ. (2003). Age-related difference in endogenous pain modulation: a comparison of diffuse noxious inhibitory controls in healthy older and younger adults
-Flor H. & Hermann C. (2004). Biopsychosocial models of pain.
-Fordyce, W., Shelton, J. & Dundore, D. (1982). The modification of avoidance learning in pain behaviors. Journal of Behavioural Medicine
-Gignac M, Davis A, Hawker G, et al. (2006). “What do you expect? You’re just getting older”: a comparison of perceived osteoarthritis- related and aging-related health experiences in middle- and older-age adults
-Institute of Medicine (US) (2011). Committee on Advancing Pain Research, Care, and Education. Relieving pain in America: a blueprint for transforming prevention, care, education, and research. National Academies Press (US).
-Leidig S., Glomp I. (2006). Γιατί φοβόμαστε, Μετάφραση Αντωνοπούλου Μαριάννα, Σταινερ Ίρμχλιλντ.
-Moriarty O, McGuire BE, Finn DP. (2011). The effect of pain on cognitive function: a review of clinical and preclinical research
-Moseley GL. & Butler DS. (2015). Fifteen years of explaining pain: The past, present, and future. Journal of Pain
-Neito R, Miro J, Huguet A. (2009). The fear-avoidance model in whiplash injuries.
-Roelofs J, et al. (2007). Fear of movement and (re)injury in chronic musculoskeletal pain: Evidence for an invariant two-factor model of the Tampa Scale for Kinesiophobia across pain diagnoses and Dutch, Swedish, and Canadian samples.
-Rush AJ, Polatin P, Gatchel RJ. (2000). Depression and chronic low back pain: establishing priorities in treatment
-Vlaeyen JW, Linton SJ. (2012). Fear – avoidance model of chronic musculoskeletal pain: 12 years on.
-Volders S, Boddez Y, De Peuter S, Meulders A,Vlaeyen JW. (2015). Avoidance behavior in chronic pain research:A cold case revisited
-WHO (ΠΟΥ) (1995). Lexicon of alcohol and drug terms, Γενεύη.
Γκέλσης Ιωάννης, Φυσικοθεραπευτής, ΟΜΤ, Επιστημονικός Συνεργάτης ΑΠΘ.
